ALDI BATERAKO AGURRA

Iritsi da blog honi behin behineko amaiera emateko garaia. Azkeneko post bat aho jolasei buruz egiteko asmoa nuen (asmakizunak, aho-korapiloak, atsotitzak, txisteak,...) baina ez dut web orri guztiz interesgarririk aurkitu. Edozein kasuetan honako hau gomendatuko nizueke: TTIPI TTAPA. Dena den, norbaiti honen inguruko materialik interesatuko balitzaio, Koska irratik libreko Ziripot kontu-kontari programarako erabiltzen ditugun liburuen izenak pasako nizkizueke. "Aho-jolasen" inguruko liburuen eskaintza oso ugaria da eta ez duzue lortzeko arazorik izango, baina sarera ez dira iritsi kasik.

Azterketa garaia da, eta bloga alde batera utziko dut beraz; baina batek daki gogo gutxiz hasi nuen lan hau ez ote dudan jarraituko azkenean. Jolasen munduari lotuta jarraituko dut behintzat, eta hau baliabide hona izan daiteke berriak zabaltzeko. Ohitura kontua izango da noizbehinka idaztea gutxienez, eta ohitzen hasia naiz jada...

LIBURUAREKIN NOLA JOLASTU, HURBILDU ETA ULERTU

3-5 HAURREKIN EGITEKO EKINTZAK (RODARI):

LIBURUA IREKI AURRETIK

• Liburuaren ikus esplorazioa: Handia al da? Txikia? Lodia? Mehea? Marrazkiak al dit? Hizkiak al ditu?
• Liburuaren esplorazio sentsoriala: Gogorra al da? Xamurra? Soinua egiten al du? Usaintzen du?
• Azalaren miaketa: Zer marrazki azaltzen da? Hizkiak al daude? Zein da izenburua? Egilearen izena al dago? Zeintzuk kolore daude?
• Bizkarraren miaketa: Nolakoa da? Zer dago idatzia? Zer koloretakoa da? Ba al daude horrelako beste bizkarrak?

LIBURUA IREKI ONDOREN

• Irudietan zer kolore dauden asmatu
• Zer pertsonaia azaltzen diren ikusi
• Haurrari gehien gustatzen zaiona seinalatu
• Ipuineko irudian egongo balitz, zer egingo lukeen galdetu
• Errepikatzen den pertsonaia edo gauza bilatu
• Gauza zehatz bat azaltzen den orria aurkitu
• "Ikusi-Makusi" jokoa...

LIBURUA ITXI ONDOREN

• Pertsonaiekin elkarrizketak telefonikoak burutu
• Pertsonaia zehatz baten marrazkia egin
• Izenburua idatzi
• Gauza edo jantzi zehatz bat norena den asmatu
• Istorioa amaitzeko beste modu bat asmatu

IPUINEN KONTSUMO ARDURATSUA

Ipuinak oso baliabide onak dira jolastu eta ikasteko; baina gauza guztiak bezala, erabiltzen jakin behar. Edozein ipuin ez da egokia segun eta zeintzuk diren gure helburu eta baloreak. Ezkutuko eduki asko dute ipuinek, eta erabili aurretik ez baditugu aztertu eta aukeratzen, nahi ez ditugun balore eta ezaugarriak trasmititzera irits gaitezke. Holakorik nahi al dugu?

Ipuinek funtzio onuragarri asko dituzte, baina horrek ez du itsu-itsuan kontsumitu behar ditugunik esan nahi. Ipuinen kontsumo arduratsurako beraz, gomendioak eta adibide praktikoak dituen liburu bat gomendatzen dizuet: "Ipuinak ez sexistak izateko gida". Sexismoan zentratzen bada ere, ipuinen ezaugarri orokorrez hitz egiten digu, eta gaur eguneko baloreekin bat datozen ipuinak eta haiekin egiteko ekintzak proposatzen dizkigu.

Liburu horretatik hartu ditugu ipuinen funtzioak , ipuinen garrantzia zein tamainakoa den ikus dezazuen:

Ipuinen funtzioa
Momentu atseginak emateko tresnak izaten dira (umeak oheratuta loarazteko, lasai daudenean kontatzeko...).
Irudimena eta sormena bultzatzen dute.
Umeak ipuinaren protagonistak bihur daitezke eta gauza harrigarriak egin.
Umeak duen errealitatera hurbiltzeko tresna.
Gertaera desberdinen aurrean pertsonek duten portaera eta betetzen dituzten rolak azaltzen dituzte.
Ikasleen interesa eta irudimena erakartzen dute.
Ikasbide bat zabaltzen da, ona eta txarraren arteko desberdintasuna argi utziz eta bide egokia zein den markatuz.
Eguneroko hizkuntza erabilgarria testuinguru batean kokatu eta beste egoera batzuetara aldatzeko aukerak ematen dituzte.
Komunikazio trebetasunen garapena eta hizkuntza naturaltasunez erabiltzea sustatzen dute.
Hizkuntzaren ikaskuntza pertsonalizatzen dute.
Testuinguru egokia eskaintzen dute, hasierako irakurmena eta idazmena modu eragingarrian lantzeko.
Ipuina kontatzen zaien bitartean umeei denbora eskaintzen zaie, maitatuak direla erakusten zaie.

Irakurketak haurren bilakaeran duen funtzioa

PSIKOLOGIKOA

• Sormena, irudimena eta fantasia estimulatzen ditu.
• Nahi psikologikoak betetzen ditu.
• Barne mundua, bere intimitatea aberasten du.
• Sentikortasuna suspertzen du.
• Kritika ahalmena lantzen du.
• Bere gatazka pertsonalak konpontzen laguntzen du.
• Beldurrak, kezkak... gainditzea ahalbidetzen du.
• Bere autoestima lantzen du.
• Ohiturak sortzen ditu.
• Hazten eta heltzen laguntzen du.

SOZIALA

• Giza harremanak ulertzen laguntzen dio.
• Rolak eta portaera ereduak irakasten ditu.

MORALA

• Besteekiko tolerantzia, ulermena eta errespetua errazten ditu.

ESTETIKOA

• Ahalmen estetikoa eta artistikoa estimulatzen ditu.

INTELEKTUALA

• Mundua, errealitatea ezagutzen laguntzen dio.
• Informazioak, ikasketak jasotzeko baliabide egokia.
• Jakin-mina suspertzen du.
• Hausnarketa eragiten du.
• Bere "zergatiei" erantzuten die.
• Jarduera mentala egituratu eta aberasten du.
• Arreta, kontzentrazioa, oroimena... estimulatzen ditu.

AFEKTIBOA

• Bere guraso eta hezitzaileekiko harreman afektiboak eta komunikazioa suspertzen eta hobetzen ditu.
• Heziketa emozionala eratzen laguntzen du.

HIZKUNTZA

• Bere komunikatzeko gogoa betetzen du.
• Hiztegia aberasten du eta hizkuntza ulermena eta adierazpena garatzen ditu.

PERTZEPZIOARENA

• Zentzumen-pertzepzioak, orokorki, estimulatzen ditu.

IPUINAK SAREAN

Oraingo honetan, eta jolasekin egin genuen bezala, sarean aurkitu dudan materiala eskainiko dizuet. Dena-den, materiala lortzeko ez dugu arazorik izango, Euskal Herrian zer edo zer ugari baldin bada, Haur Literatura euskaraz baita. Edozein liburutegitan ehunka ipuin eskura dezakegu.

Nik pentsa baino material gehiago egon da sarean. Askok musika dute eta gutxi batzutan, ipuina entzuteko deskargatzeko aukera ematen digute.

• "Euskal ipuinak" (2 ipuin)
• HABENET ikaslearen gunea (guztira 15 ipuin)
• Teatro testuak: HAURRENTZAT (54 ipuin)

Aurreko web orrialde horietan, egileak helduak ziren. Baina txikienek ere, sarean parte hartzen dute eskolatik batez ere, eta bertan, ikasleen ipuin ugari aurki dezakegu. Haietako orrialde gehienak, haurrek parte-hartzeko irrikitan daude.

• Ipuinak- Oronoz eskola
• http://www.pnte.cfnavarra.es/kzeta/ipuina.htm
• txiki.net Bazen behin... ipuinak
• Ostadarra- ipuinak eta kondairak

Horrez gain, eskolan batean egindako multimedia ipuinak aurkitu ditut. Egin eta gainera interneten eskegi!!

http://www.youtube.com/profile_videos?user=geroaikastola&p=r

IPUINAK KONTATZERAKOAN GOGOAN IZAN BEHARREKO PUNTUAK

IPUINA ONDO AUKERATU
Kontalariak, hasteko ondo aukeratu behar du kontatu behar duen ipuina. Ipuin-kontaketa komunikazio-jarduera denez, ondo aukeratzen jakin beharko du kontalariak ipuina, beronen emozioa dastatu ahal izateko. Erabat identifikaturik egon behar du ipuinarekin bere inplikazio animikoa osoa izan dadin eta entzuten ari den haurrari berau transmitituko badio.

Zeren ipuina, ez ahaztu, afektibitatearen lokarriaz zein emozioaren kartoiaz biltzen jakin behar dugun oparia baita, Lewis Carroll-ek dioen bezala, maitasunezko oparia: gustu estetikoez gain haurraren maila ebolutiboa gogoan daukana.

Kontalari bakoitzak bere larrua eta jantzia daukan bezala, ipuina ere gorputzean sartuta dauka, pertsonaia komikoez, lirikoez edo dramatikoez osatua: ipuina egoki adierazten jakin beharko du ipuin bakoitzari dagokion partitura interpretatuz.

Ipuinek beste denbora baten atea irekitzen dute, denborarik gabeko denbora, denbora gelditua. Eta denbora honetan bizi direnak, ez dira inoiz zahartzen eta ez dira inoiz hiltzen, ipuinetako pertsonaiak bezala.

LEKUA

• Ipuina espazio jakin batean lekutu.
• Ipuinak bere unea behar du, bere giroa.
• Kontalariak eta haurrak aurre-aurre elkarrengandik gertu.
• Zeremonia oso bat da, liturgia eta errito propioa eskatzen dituena, eguneroko bizitzak bezala.

ISILTASUNA

Garrantzitsua da kontaketa hasi aurretik isilik eta ipuinaren zain egotea. Umeak entzuten jakin behar du, isiltasuna bera entzun beharko luke.

KONTATZEKO ERA

APALTASUNA: Apaltasuna da bai kontatzeko estiloari, bai adierazpideari egokitu beharreko ezaugarria. Barregarria da ahotsa itxuraldatzea eta umeari era txoroan hitz egitea. Ama batek esan zuen bezala behin oso kezkaturik: "izan naturala" esatea erraza zela, baina benetan izatea oso zaila.

MUGIMENDU LOGIKOA: Ipuina interesatzeko eginda dago, eta gero eta gehiago interesatzeko ere bere jarduera etengabea behar du izan, eta gero eta bizkorragoa. gertakizunak segidan kontatu behar dira, bakoitza bere lekuan, istorioa argitzeko ez bada, ez da ez esplikaziorik eta ez deskribapenik egin behar.

GORPUTZA: Ahotsa landu egin behar da kontaeraren une desberdinetara egokitu eta ohitzeko, punturik nagusienak baloratuz eta lagunduz: ahots-doinuak eman diezaieke indar gehiago puntu horiei, azpimarra ditzake zenbait hitz testuingurutik isolatuz, ozenago ahoskatuz, edo, agian, bereiziz.

ERRITMOA: Kontaketaren erritmoak edukiarekin bat egin behar du; hori dela eta izan daiteke jaiotsu eta laua, azkarragoa eta mugikorragoa, edota motela tentsioa sortzeko; etenak lagundu egiten du diskurtso garapen logikoan zehar. Saihestu behar dena, monotonia.


KEINUAK: Zaindu egin behar da baina gorputzaren posizioa eta jarrera. Gorputzen mugimenduek hitzen jarioarekin bat etorri behar dute eta saihestu behar dira bai egonkortasuna eta bai beldurra. Gorputzaren zati batzuei erreparatu behar zaie bereziki: aurpegi, beso eta eskuei.


AURPEGIA: Entzuten duenari atentzioa ematen dion lehenengo gauza kontalariaren aurpegia da. Aurpegiarekin espresioak lagundu, azpimarratu eta baloratu egiten ditu esandakoak ahots-doinuaren antzera. Begiradak, bereziki, ez du iheskorra izan behar, umeen begietara zuzen du behar da eta horrela konfiantza-giroa sortuko dugu.

iturria: "Ipuinen tailerra ikastaroa" Antton Irusta

IPUINEN TAILERRA

Duela hilabete inguru, "Ipuinen tailerra ikastaroa" egin nuen Getxoko Egizu Elkarteak darama Sendi proiektuaren bidez. Ikastaro hau Antton Irustak, Usansoloko ipuin kontalariak ematen du. Guk 2 arratsalde eman genituen berarekin eta oso gustura ibili ginen: 1. egunean alde teorikoa ikusi genuen eta 2.ean praktikatzen aritu ginen.

Hona hemen, Getxon egin zen beste ikastaroetako bat. Tamalez ez du soinurik, baina tira, Antton bere saltsan ikusteko aukera ematen digu.


Ipuinak oso baliagarriak dira euskaraz jolasteko. Elkarreragilezko lan handia egin daiteke eta jolasteko modu batean bihurtu: ipuinak asmatzea, gure istorio propioak kontatuz adibidez. Gehienek uste dutenaren kontrara, ipuinak irakurketa sinple batetik baino askoz haratago doaz. Haurrei ondorengo gauzetan laguntzen die: aditasunez entzuten ikasten, kontzentrazioa lantzen, ahozko ulermena bultzatzen, ahozko eta adierazpen eszenikoa garatzen, hiztegia aberasten, sentiberatasun estetikoa eta irudimena garatzen, luzaroagoan elkarrekin egoten eta hobeto ezagutzen (gurasoen kasuan batez ere).

Ipuinak kontatzeko derrigorrezko osagaiak
Ipuin bat kontatzerakoan helduak zenbat eta naturalagoak izan eta bere barneko haurra zen bat biziagoa eduki, orduan eta kontalari handiagoa izango da. Ahotsa eta jarrerak landuago edukitzeak ere laguntzen dute baina Antton Irustaren ustez, 3 gauza dira funtsezkoak:

• Istorio bat edukitzea: zeure burua identifikatzen duzu istorio horren bitartez eta gustura sentitzen zara, hunkitzen zaituen istorioa duzu.
• Istorio hori kontatzeko gogoa izatea: konta ezazu gogo handiz.
• Istorio hori kontatzeko momenturik egokiena bilatzea. Istorioa hasi eta momenturik egokiena ez baldin bada, agian munduko ipuinik zoragarriena kontatuko dugu baina momentu horretan ipuinik kaxkarrena izango da. Ipuin bakoitzak bere jeinua du eta oso erne egon behar da ipuinak kontatzeko unean.

Gizakiok oso gogoko ditugu hunkitzen gaituzten istorioak, eta istorio hauek (harrigarria bada era) askeago egiten gaituzte, libreago.

ETA EGIA EDO GEZURRA,BEGIEN ARTEAN SUDURRA

JOLAS KOOPERATIBOAK

Jolas kooperatiboek, berentzako espresuki den posta merezi dute. Nik iaz entzun nuen lehenengoz haiei buruz hitz egiten unibertsitatera etorri baitzitzaizkigun "Kometa" elkarteko kideak. Oso interesgarria izan zen eta mahai-jolas mordoa ekarri ziguten. Alemanian ekoiztutako egurrezko jolasak dira eta benetan, oso onak direla. Kometako katalogoan aurki ditzakezue, ez baitira dendetan saltzen.

Gure jolasteko modua konpetitiboa da eta jolas kooperatiboen funtsa guztiz kontrakoa. Jolas konpetitiboetan erronka gainontzekoak irabaztea, gainditzea da; jolas kooperatiboetan aldiz, erronka edo gatazkaren iturria kanpoko elementu batean kokatzen da eta guztion artean egin beharko diogu aurre, ostantzean, ez dugu helburua lortuko. Horrek guztiak transmititzen diren baloreen aldaketa erradikala suposatzen du.

Jolasaren Balioen Dekalogoa (Inter Red Euskal Herria)

• PLAZERRA: Jolasa bizi-poza da, uneaz gozatzea da.
• ASKATASUNA: pertsona oro aske da jolastu ala ez aukeratzeko.
• HAZKUNTZA: Jolasak oinarri sendoko zoriona eraikitzen du. Horrek berekin dakarzkigu bizitasuna, jakin-mina, egunez egunekoaren ihesbide positiboa eta azken batean askatasuna eta atsegina.
• DIBERTSITATEA: Jolasa, pertsonen antzera, bakarra eta errepika ezina da, ez baita inoiz modu berean garatuko. Jokaldi bakoitza desberdin izango da.
• INTEGRAZIOA: Jolasak parte-hartzaileei laguntzen die jolasaren barruan integratzen eta ezagutza, entzumena, ulerkuntza eta jolasaren arauka eta dinamika onartzen laguntzen die.
• SORMENA: Irtenbide, ideia eta jolasteko ere berriak etengabe proposatzeko aukera ematen du jolasak.
• GATAZKA-ALDATZAILEA. Jolastean erabakiak hartzendira, egoera zailak jorratzen dira eta horiei aurre egiteko estrategiak antolatzen dira.
• PARTEHARTZEA: Komunikatu, entzun, sozializatu eta sozialki interaktuatzeko tresna da jolasa.
• LANKIDETZA: Lankidetza jolasetan, elkarrekin jolastuz bilatzen den helburua soil-soilik lor daiteke parte-hartzaile guztien elkar lanarekin.
• KULTURARTEKOTASUNA: Izateko, bizitzeko, pentsatzeko, sentitzeko eta kokatzeko era berriak bilatzen, ezagutzen eta errespetatzen laguntzen digu jolasak.

Jolas kooperatiboei buruz informazio ugari topatu dut baina horren inguruko jolas bildumarik ez. Gainera daudenak, gaztelaniaz dira.

• Hemen informazioaz gain, zenbait jolas aurkituko duzue "emaizkiguzu jolasen adibide batzuk" atalean.
• "Educación para la paz"en jolas kooperatiboen atala dute.
• "Edebé"
• "Juegos para cooperación y la paz"

JOLAS BILDUMAK SAREAN

Orain arte asko idatzi dugu jolasei buruz, baina jolas bat ere aipatu gabe. Hemendik aurrera ez da horrela izango.

Jakin badakigu zein inportanteak diren jolasak haurtzaroan eta ez dakit zein puntura arte garatzen duten bizitzako atal hau gaur eguneko haurrek. Asteburu honetan bertan, nire 12 urteko neba txikiak lagunekin zer egin zezakeen galdetzen zidan. Aspertu egiten direla eta, goiz joaten dira etxera. "Baina nola da hori posible?!" izan da nire lehenengo erantzuna: "8-10 gazte inguru elkarrekin eta aspertu?" Horren ostean, arratsalde hartako plana, "ziber" batera joatea zela aitortu zidan.

Asko pentsa arazi dit guzti horrek. Ohitura aldaketa nabaria egon daiteke nire haurtzarotik berera, baina 12-13 urteko gazte batzuk ez aspertzeko, zapatu arratsaldea "ziber" batean igarotzea tamalgarria iruditzen zait. Ez al da ala?

Zer edo zer ez dabil ondo, eta askotan, Play Station eta internetik gabe ondo pasatzen ez dakitela iruditzen zait. Horregatik, bitakora honetan kalean, lagunartean eta bitarteko handirik gabe jolasteko jolasak ikusiko ditugu. Ia interneten zein jolas aurkitzen ditugun, baina internet jolasteko medio izan gabe.

Bizkaiko Urtxintxa Eskolak 8 orduko "Euskal jolasak" ikastaroa eskaintzen du. Bertako txostenean jolas asko ditugu eta honako sailkapen hau dute:

• Zotz egiteko jolasak
• Ezagutze jolasak
• Konfiantza jolasak
• Talde eta korro jolasak
• Abestiak eta dantzak
• Mugimendu jolasak
• Baloi jolasak
• Soka saltoan
• Goman aritzeko jolasak
• Eskuekin jolastekoak
• Hizkuntzarekin jolasak
• Jolas tradizionalak

Interneten...

Jolas faltarik ez dago mundu honetan, baina internet-en, euskaraz aurkituko ditugun jolas bildumak oso urriak dira beste hizkuntzatan aurkitu daitekeenarekin konparatuz. Aldiz, geroz eta liburu-bilduma eta multimedia material gehiago dago horren inguruan.

Internet-eko euskarazko jolas bildumarik handiena www.aisia.net en aurkituko dugu. Oso ezaguna da eta web orrialde askotako loturetan agertzen da. Azalpenak argiak eta laburrak dira; gainera, abestiak deskargatzeko aukera dugu. Osatuen dagoen web orria dela esango nuke dudarik gabe.

Baina horrez gain, badaude beste batzuk: www.saretik.net/ostadarra adibidez, eskola ezberdinetako HH eta LHko haurrek osotutako orria da. Bertara, jolasak ez ezik, ipuinak, atsotitzak,... bidaltzen dituzte. www.ulibarri.info/a/deo/dok/ikasle/jolas3 hemen ere beste bildumatxo bat dugu. Ez daude sailkatuta, azalpenak ez dira nahikoa luzeak batzutan eta ez dugu abestirik eskuratzeko posibilitaterik, baina agian interesatzen zaizuen zerbait topa dezakezue.

Gaztelaniazko zenbait web orri interesgarri aurkitu dut eta luzatu egingo dizuet, itzulpengintza eta imajinazio apur baten laguntzaz, edozein jolas euskal jolas bihurtzea gure esku dagoelako.
tiempolibre.org / juegos para cooperación y la paz

Argitalpenak

Horrez gain, badaude jolas bildumen argitalpen interesgarri batzuk:

• Euskaraz soilik egindako lehen jolasen bilduma
  
• "Euskal jolasen bilduma I" eta "Euskal jolasen bilduma II" CD-rom ak.
  
• "Jolasen gida didaktikoa"





• "Mundua jolasean"

Guzti honekin material nahikoa izango duzuelakoan... EKIN JOLASTEARI!!!

LEHENTASUN LUDIKOAK (II): ikerketen emaitzak

Gogokoen dituzten jolas eta jostailuak adinarekin aldatuz doaz, gaitasunak, interesak eta jarrerak garatu / aldatu egiten dituztelako; testuingurua aldatzen dute.

3 adin segmentu bereiz ditzakegu:

• 8 urtetik behera: arau jolasetaranzko bilakaera moderatua.
• 8-11 urte bitartean: kale jolasak.
• 11-14 urte bitartean: arau jolasak eta jolas funtzionalak.

JOLASEN BILAKAERA

Sevillan egindako ikerketa handi baten emaitzak ikusiko ditugu. Bertatik datu esanguratsuenak hartu ditugu. Ez ahaztu datu hauek orientagarriak besterik ez direla.

• Jolas motore-manipulatiboek behera egiten dute adinak gora egin ahala (berezko jolasetan).
• Lorpen jolasek behera egiten dute adinak gora egin ahala (batez ere eskola testuinguruan).
• Sinbolo jolas sinpleak 4 urte bete arteko jolas karakteristikoak dira.
• Sinbolo jolas garatuek, 4-8 urte bitartean dute garai gorena. Ondoren, behera egiten dute; batez ere, berezko jolasetan (espontaneotan).
• Kale jolasek gora egiten dute adinarekin batera (berezko jolas gisa) eta mahai jolasak 8-11 urte bitartean gogokoen duten jolas moduan ageri dira.

Mutilen jolasak, nesken jolasak: antzekotasun eta ezberdintasunak. Haurrek jolas mota berdinak dituzte gogoko eta kasik jostailu mota berdinak. Eskola garaitik aurrera hasten dira diferentziak: mutilek jolas funtzionaletarako joera eta neskek jolas sinbolikoetarako joera izango dute gehin bat.

Diferentzia handienak:

1. Neskek mutilek baino nahiago dituzte jolas soziodramatikoak (mutilen kopuru bikoitza).
2. Mutilen kasuan, jolas elektronikoak eta kale jolasak gailentzen dira, nesken mahai-jokoak baino apur bat gehiago.

Diferentzia handienak jostailua behar duten jolasetan markatzen dira: funtzional eta sinbolo jolasetan. Arau jolasetan aldiz, hautapena maila berberean mantentzen da.

Haurren interes intelektualak berberak direla baiezta dezaketela diote; diferentzia, rol sozialen interesetan omen dago: neskentzat etxea eta harreman pertsonalak; mutilentzat makinen azterketa eta objektu berrien manipulazioa.

Lehentasunak konkretuki:

• Jolas motore-manipulatiboak: pilota bientzat berdin. MUTILEK: korrika egin, kotxeak eta bizikletak, eraikuntzak eta futbolinak; NESKEK: korrua, soka eta puzzleak.
• Lorpen jolasak: MUTILEK: ordenagailua, kotxeak eta makina elektronikoak batez ere.
• Jolas sinboliko sinpleak: NESKEK: panpinak. MUTILEK: kotxeak.
• Jolas soziodramatikoak: NESKEK: etxetxoak. MUTILEK: telebistako filmeak eta gerrak.
• Arau jolasak: DENEK: korrika egin eta atzetik joan. MUTILAK: ohikoena, futbola.

Ondorio guzti hauek, datu asko jaso ondoren egin dira. Gure kasuan, datu askoz gutxiago jaso genituen, baina ondorioak ez dira oso ezberdinak. Ez naiz sartuko nesken eta mutilen lehentasunen kausak aztertzera, baina emaitza horiek ez dira kasualitate baten ondorio, hezkuntza / kulturaren bidez jasotako baloreen ondorio baizik.

Datuak hemen daude, hortik aurrerakoak, hezitzaile bakoitzak baloratu beharko ditu. Elkarrekin jolas dezaketela argi dago behintzat... bideo ikusi bestela!

iturria: EHUko Psikologia ebolutiboa eta hezkuntza mintegia

LEHENTASUN LUDIKOAK (I): jolasen sailkapena

Iaz, jolasaren inguruko hautazko asignatura egin nuen unibertsitatean eta bertan, oso lan interesgarria burutu genuen. Taldeko lana zen eta ikerketa bat egin behar genuen 2 eta 10 urte bitarteko haurrei elkarrizketak eginez. Zenbat eta haur gehiago elkarrizketatu, orduan eta errealitatearen isla zehatzagoa lortuko genuen, noski.

Datu horiek, haurrek adin eta sexuaren arabera dituzten lehentasun ludikoak aztertzeko balio izango ziguten. Eta hala izan zen. Haurrek duten adinaren arabera, aukeratzen dituzten jolas-motak aldatu egiten dira; eta neska edo mutil izateak, jolas-motaren aukeraketan zerikusia baduela konturatu gara. Oso gai sakonak dira eta gu ez gara kausetan zentratuko, baizik eta ondorioetan; hau da, ez gara aukeraketa horien zergatietan zentratuko (nahiz eta oso interesgarria iruditzen zaidan, sexuen arteko bereizketan batez ere). Lan hau bitakoran jartzen saiatuko naiz, eta lortzen dudanean osorik jarriko dut. Informazio ugari dago eta jolasarekin zerikusia du guztiak, baina post honekin zuzenki zerikusi gehien duena 7. orrialdetik 12. era dela esango nuke.

Aldez aurretik, hautazko hori gazteleraz egin behar izan nuela esan behar dizuet eta lana beraz, gazteleraz dago. Dena den, eta lana hobeto uler dezazuen, nozio batzuk emango dizkizuet aldez aurretik.

Lana lortzeko klika hemen.

HAURREK GOGOKOEN DITUZTEN JOLASAK

Lehentasun ludikoak ezin ditugu aldaezin eta iraunkor bezala ulertu, baina zertara dakiten jolasten adierazten digute gutxienez. Lehentasun ludikoak faktore askoren menpekoak dira eta beraz, oso aldakorrak izan daitezke. Faktore horien artean honako hauek daude: testuingurua, eskura duten materiala, bakarrik dauden, norekin dauden, zenbat dauden, moda, urtaroa,...

JOLASEN SAILKAPENA

• JOLAS FUNTZIONALAK: objektuen gaineko jarduera sinpleak. Aro zentzu-motorean hasten dira eta ez dira sekula desagertzen, baina beste forma batzuetarako bilakaera du.

1. Motore-manipulatiboak: atsegina dute elementu nagusi. Adib.: bizikletan ibili, hondarrarekin jolastu, patinatu, zabuka,...
2. Lorpen jolasak: manipulatzearen atsegina mantentzen dute baina zerbait lortu edo eraikitzearen helburua du.
3. Jolas elektronikoak: ekintza bidez helburu bat lortu baina jolasaren diseinuak bideratzen du. Adib.: puntuak lortu, kotxeak aurreratu,...
   

• SINBOLO JOLASAK

: adierazi-adierazle harremana adierazten duten jolasak dira. Plantak egitetik, ekintza sozial baten sekuentzia konplexu eta luzeak antzeztera izan daitezkeenak (erosketak egitea adibidez).

1. Sinbolo jolas sinpleak: oraindik ezin digute sekuentzien
   azalpenik eman. Adib.: kotxe bati korrika egitea eragin, plastilinarekin aritu,...
2. Sinbolo jolas garatuak edo soziodramatikoak: testuinguru
   bat dute (etxea, sukaldea...), argumentu minimo bat, arau multzoa eta
   helburua (afaldu...).

• ARAU JOLASAK:

1. Arau jolasak gune irekitan edo kale jolasak: hartu eman sozialen barnean ematen dira; helburu berdina (kolektiboki bereganatu dutena) duten ekintzak elkartrukatzen dituzte. Jolasari zentzua ematen dioten arauen multzoan oinarritzen da. Espazio handia behar izaten da jolasteko.
   
2. Mahai-jokoak: araua nagusitzen da baina hauek jolasean bertan dute jatorria. Jolas hauek ez dira heldutasunarekin desagertzen.

jarraipena: LEHENTASUN LUDIKOAK (II): ikerketen emaitzak

iturria: EHUko Psikologia ebolutiboa eta hezkuntza mintegia

Esteka interesgarriak
Piaget: jolasen etapak

JOLASA ETA IKASKUNTZA

Jolasa ikasteko bidean, ikaskuntza eta hezkuntzarekin lotuta doazen prozesuak agertzen dira, hauek direla: analisia, harremanak ezartzea, parekotasunak bilatzea, ezberdintasunak bilatzea, aurkikuntza,... imajinazioa eta sormenaz lagunduak. Taldeko jolasak direnean gainera, pertsonen arteko harremanak eta hartu emanak egotea bultzatzen da.

Ikaskuntza bat jokabide eta portaera aldaketa baino ez da. Baina batzutan, oso zaila da portaera aldaketa hori identifikatzea. Gauza bakoitza ikasteko momentu bat dago eta ikaskuntza bakoitzeko momentu egoki hori bilatu egin behar da. Jolasaren bidez, motibazioa lortzen da; hau, ikaskuntza bat gertatzeko lehenengo oinarria izango da. Jolasa bide bat izango ikasitakoa finkatzeko eta ikasteko bide berriak bilatzeko. Zer esanik ez, guzti hau euskaraz egiten badugu. Euskaraz ikasi eta euskara ikasteko balio izango digu. Horrez gain, euskara sentipen positiboekin lotzea lor dezakegu eta derrigorrezkotasun edo eskolarako hizkuntza bezalako terminoetatik aldentzea.

Vigotsky-ren ustetan, jolasak ikaskuntzarako giroa hobetzen du. Egoerak etengabe aldatzen dira eta horrek norberaren ezagutza eta taldeko ezagutzaranzko bidea irekitzen du. Jolas egoerak, ez bada oso zorrotza, estimulazioa, interesa, kontzentrazioa, motibazioa eta barietatea emango du. Jolasak pertsonalitate osoa inplikatzen du, alderdi emozionala, soziala, fisikoa eta intelektuala.

Jolasa elementu hezigarri bezala ondorengo faktoreak ditu:

• Esperientzi motore ezberdinak eskaintzen ditu: egoerak beti ezberdinak dira, adaptazio motore bat bultzatuz, mugimendu berri bat esperimentatu behar da beti.
• Jolasa ikaskuntzako errealitate kontestualizatu bat da: egoerak aldatzen direnez, ondo ikusi behar da adaptazioa gertatzen den ala ez. Testuinguru konkretu baten barruan esanahi gehiago du egoera eta ikaskuntza bakoitzak.
• Jolasaren bidez umearengana hurbildu gaitezke.
• Jolasa pertsonaren osotasuna inplikatzen du.
• Jolasaren bidez sortzen diren arazoei erantzun berriak bilatu behar dira, sormena eta araketa bultzatuz.
• Jolasaren bidez giza harremanak sortzen dira, hauek direla, kolaborazioa, elkarrekiko laguntza, kooperazioa, autoritarismoa, parekotasuna, borroka,... talde batuan pertsonalitatearen eraikuntza bultzatuz.

Jolasa hezkuntzarako potentzial bat da, baina oso inportantea nola aplikatzen den, Lleixá-k (Bartzelonako Unibertsitatea) dio:

• egoera dibertigarriak planteatuz, jolasak umeen garapena bultzatu behar duela.
• ikaskuntzarako bide bat izan behar direla baina horretarako norberak besteekiko ardura izango duela errespetua eta solidaritatea erabiliz.
• egoerak ezberdinak izan behar direla trebetasun guztiak lantzeko eta denak izateko onak zer edo zertan.
• partizipazioa bultzatu behar dutela (jokoetan inor ez kaleratzen saiatu behar da eta horretarako beste aukera batzuk bilatu beharko dira).

Esteka interesgarriak

Jolasa

JOLASAREN EZAUGARRIAK ADINA DELA ETA

Post honetan, 0-6 urte bitarteko haur jolasentzako aproposak diren ezaugarri orokorrenak ikusiko ditugu. Honekin, jolasak adinez-adin hobeto aukeratu ahal izango ditugu.

L.F. Pérez Sánchez-ek egiten du ondorengo sailkapena, autore hauen ikerketak kontutan hartu eta gero: F. Secadas, S. La Fuente, C. Coll, I. Carrillo... . Horren arabera:

• 0-2 urte

: Jolasa esperimentatzeko aukera bat da, eta baita gorputza ezagutzeko aukera ere. Haurrak helduarekin gorputzaren bidez kontaktu izateko premia dauka, eta hori bere jolasa dela esan dezakegu. Haurrak txikiak direnean interesgarria litzateke haurrarekin jolastea, besoetan alde batetik bestera eramaten ditugula kulunkatuz, laztanduz edo magalean dagoela eskuko jolasak eginez. Objektuak ezkutatzen, gauzak agertarazten eta desagerrarazten, soinuak ateratzen dituzten materialak erabiltzen, tresnak manipulatzen,... jolastu daiteke. Ibiltzen hasten denean (12 hilabeterekin), ibiltzea oso gustuko du eta jolas erakargarrienak ondoko hauek ditu: gurditxoak eta gurpilak bultzatzea, manipulazio jolasak, otarrak material ezberdinekin bete eta hustea, urarekin egiten diren jolasak, musika kaxekin eta perkusiozko jolasak,... Helduarekin hitz egiten hasten direnean komunikazioa espontaneoa da, baina bere arreta irabazi beharko dugu,k eta froga ezberdinak egingo ditugu hori lortzeko. Gero, heldua imitatu nahiko du, errepresentazioko jolasak erabiliz. Bukaeran, beste batzuen ondoan jolastuko du, bere nortasuna taldearen barruan autoafirmatzeko. Etapa honetan sentsazio propiozeptiboak garatzen joango da (gihar tonua, orekaren kontrola mugimenduan edo mugimendurik egon gabe, mugimendu diferentziatuak -begiak mugitu, aurpegia mugitu gabe-, eta lateralitatea). Helmuga txikiak gainditzea lorpen handiak irabaztea suposa dezake.

• 3 urterekin: Oreka domeinua eskuratzen da beste trebetasunetan erabiltzeko. Manipulazio handiak menderatzen dira, gorputza eta gorputz adarren domeinua ematen da. Ez du mugimenduarekin esperimentatzen orain arte bezala, zalutasun mugimenduak koordinatzen hasten da, oreka desafiatuz eta akrobaziarantz gerturatzen. Jolas aproposenak ondokoak dira: jauzi egitekoak, pilota bat jaurtitzeko edo pilota txutatzeko jolasak,... Oraindik ez zaizkio jolas landuak edota arauak jarraitzeko zailak direnak proposatu behar. Imitazioak eta keinuak egitea oso gustukoa du. Erritmo jolasak oso egokiak dira.

• 4 urterekin: Oreka menperatzen du; baita mugimenduan ere. Modu honetan, lasterketako jokoak, pilotakoak, kulunketakoak,... sortzen dira. Ingurua interesatzen zaio eta jolasa integrazio sozialaren adierazgarria da. Horrela, besteekin harremanetan jartzen da taldeko arauak onartzeko eta errespetatzeko. Eskuko trebetasunak agertzen dira, eta rol jokoak.

• 5 urterekin: Taldean integratzen saiatzen da (hau 9 urterekin gertatzen da), umeen artean rolak edo paperak banatzen hasten dira, neska eta mutilen artean diferentziazioa dago,... baina oraindik txikia da, 9 urterekin banatuko dituzte. Errealitatea eta fikzioa nahasten dute, imajinazioa erabiliz.

• 6 urterekin: Espazioa menperatzen hasten dira, espazioa sartzen da pixkanaka jokoetan. Bikotea aukeratzen du laguntasunagatik.

Haur Hezkuntzan asko gustatzen zaie jokoak edo jarduerak errepikatzea; batez ere, menperatzen diren arte. Errepikatzeak ematen du atsegina.